معنی لای پیک

کاشف عنصر تیتان

لای لای. (اِ) کلمه ای که در هنگام خواب کردن کودکان بر زبان آرند. رجوع به لالائی شود.

پیک پیک. (اِ صوت) حکایت صوت عطسه های پیاپی مزکوم. آواز عطسه ٔ پیاپی زکام زده. صوت عطسه های خرد آواز پی در پی.پیک پیک عطسه کردن، عطسه های پیاپی خرد آواز کردن.

پیک. (فرانسوی، اِ) ورق قمار که برآن صورتی چون سرنیزه است و بهمان مناسبت این نام دارد؛ تک خال پیک، دولوی پیک، بی بی پیک، ده لوی پیک...

پیک. (اِ صوت) اسم صوت عطسه.

پیک. [پ َ / پ ِ] (اِ) (از اوستائی پدیکا، لغهً بمعنی پیاده رونده و مجازاً قاصد) کسی که مأمور رساندن بارها و نامه های پستی است از جایی بجایی. برید. فیج. (منتهی الارب). قاصد. مِرسال. ساعی. پروان. چاپار. نامه بر. پیام آور. (شرفنامه). رسول. پیامبر. چپر. فرستاده. سفیر. (دستوراللغه) (دهار). پست. اولاغ. خبر بر. (شرفنامه). ج، پیکان: صاحب آنندراج گوید: پیک جماعه ٔ معروف مرکب از پی بمعنی قدم و کاف نسبت، چرا که این مردم را بیشتر سر و کار به پای باشد و در هندی اصلی پایک مطلق پیاده را گویند و پیک و پایک هر چند که من حیث الماده یکی است لیکن من حیث الاستعمال بینهما نسبت عموم و خصوص است همچنان که در میان پیک و پیاده - انتهی. الفیج، رسول السلطان علی رجلیه. (المعرب جوالیقی ص 243):
پیک غزنین نرسیده ست که من
خبری یابم از دوست مگر.
فرخی.
گر نامه کند شاه سوی قیصر رومی
ور پیک فرستد سوی فغفور ختایی.
منوچهری.
چو پیک و مرد رام از در درآمد
طراقی از دل ویسه برآمد.
فخرالدین اسعد (ویس ورامین).
چو آمد نامه ٔ دایه بشهرو
بنامه در سخنها دید نیکو
بمژده پیک او را تاج زر داد
بجز تاجش بسی زر و گهر داد.
فخرالدین اسعد (ویس و رامین).
بهر جای جاسوسان و پیکان و نامه ها همی فرستاد. (تاریخ سیستان). دو مرد پیک راست کردند با جامه ٔ پیکان که از بغداد آمده اند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 183). ما در این حدیث بودیم که پیکی دررسید. (تاریخ بیهقی ص 632). سه پیک در رسیدند از منهیان که بر خصمان بودند با ملطفها در یک وقت. (تاریخ بیهقی ص 642).
یکی پیک با باد همراه کرد
پدر را ازین مژده آگاه کرد.
اسدی.
پیک جهانی تو بیندیش نیک
سخره گرفته ست ترا این جهان.
ناصرخسرو.
بلقیس گفت ملکی که پیک از مرغ باشد بزرگ باشد. (قصص الانبیاء ص 165).
نه در بحار قرارت نه در جبال سکون
چو تیز رحلت پیکی، چو زودرو سیاح.
مسعودسعد.
رسول خیر و برید ثواب و وفد صلاح
سفیر عفو و بشیر نجات و پیک فلاح.
عبدالواسع جبلی.
تا نخستین پیک او باشد بسوی راه هند
پر همی آراید از بهر سفر لکلک بچه.
سوزنی.
چنانکه دوشم بی زحمت کبوتر و پیک
رسید نامه ٔ صدرالزمان بدست صبا.
خاقانی.
از بهر آنکه نامه بر تعزیت شوند
شام و سحر دو پیک کبوتر شتاب شد.
خاقانی.
در شیب و فراز این دو منزل
یک پیک وفا روان ندیده ست.
خاقانی.
رسید وقت که پیک امل ز حضرت او
رساند آیت رحمت به انفس و آفاق.
خاقانی.
ستاره گفت منم پیک عزت از در او
ازآن بمشرق و مغرب همیشه سیارم.
خاقانی.
کار پیکان نامه بردن دان و بس
پیک را کی نامه خوان دانسته اند.
خاقانی.
عارفان احرام را در راه او
هفت پیک رایگان دانسته اند.
خاقانی.
دیودلان سرکشش حامل عرش سلطنت
مرغ پران ترکشش پیک سبای مملکت.
خاقانی.
پیک انفاس بر طریق مراد
دعوت مستحاب من رانده ست.
خاقانی.
بشرق و غرب رسد نامه ٔ ضمیرم از آنک
کبوتر فلکی پیک رایگان منست.
خاقانی.
پیکی که او مبشر اقبال و دولتست
در بارگاه سینه ٔ من رهگذرگشاد.
خاقانی.
چو پیک خواجه بدار الخلافه باز رسد
سلام بنده رساند بآستان جلال.
خاقانی.
بخون ساده ماند اشک و خاک سوده دارد رخ
مگر رخ لعل پیکانست و اشکم لعل پیکانی.
خاقانی.
بفتح الباب دولت بامدادان
ز در پیکی درآمد سخت شادان.
نظامی.
پیک سخن ره بسر خویش برد
کس نبرد آنچه سخن پیش برد.
نظامی.
این دو طرف گرد سپید و سیاه
راه ترا پیک ز پیکان راه.
نظامی.
خاص نوالش نفس خستگان
پیک روانش قدم بستگان.
نظامی.
مرا از خانه پیکی آمد امروز
خبر آورد از آن ماه دل افروز.
نظامی.
چو دیدند کان پیک منزل شناس
بمنزل شود بی رقیبان پاس.
نظامی.
تیر را پیک بلا خواهم ساخت
تیغ را زخم میان خواهم زد.
عطار.
پیک راهی تو بشمع روی او منگر بسی
تا نگردی همچو من پروانه ناپروای او.
عطار.
چون مرا پیک ره دین بینی
هر دمم در ره کفار کشی.
عطار.
وصول نامه ٔ فتح و فروغ روی ظفر
به پیک تیز و رخ تیغسرفشان باشد.
اثیر اومانی.
بار دگر گر بسر کوی دوست
بگذری ای پیک نسیم صبا.
سعدی.
که فردا چو پیک اجل دررسد
بحکم ضرورت زبان درکشی.
سعدی.
ای پیک نامه بر که خبر میبری بدوست
یا لیت اگر بجای تو من بودمی رسول.
سعدی.
آن پیک نامور که رسید از دیار دوست
آورد حرز جان ز خط مشکبار دوست.
حافظ.
ز دلبرم که رساند نوازش قلمی
کجاست پیک صبا گر همی کند کرمی.
حافظ.
ای پیک پی خجسته چه نامی فدیت لک
هرگز سیاه چرده ندیدم بدین نمک.
حافظ.
صد پیک دوانید و یکی باز نیامد.
جامعالتمثیل.
اصل همه چیزها توئی تو بتحقیق
پیک نظر دورتر بری چو ز کیوان.
حاج سید نصراﷲ تقوی.
|| قمر.تابع سیاره. کوکب سیار ثانی که بر گرد سیار اصلی گردد.
- پیک آسمانی، فرشته:
هر دمش صد نامه صد پیک از خدا
یار بی زو، شصت لبیک از خدا.
مولوی.
- پیک ِ درگاه، جبرئیل:
در گوشش گفته پیک درگاه
کای عامِر کعبه عمرک اﷲ.
خاقانی.
- پیک سپید و سیاه، شب و روز:
اگر نامه ٔ رفتنم رانوید
دهند این دو پیک سیاه و سپید.
اسدی.
- پیک مرتب، بگمانم همان اسکدار باشد. رجوع به اسکدار شود. قاصدی چند متوقفه در منازل بین راه که خبر یا نامه را به هم رسانند تا هرچه سریعتر به مقصد رسد:
خود بدویدی بسان ِ پیک مرتب
خدمت ِ او را گرفته جامه به دندان.
رودکی.

لای. (اِ) گل نرم که از آب گل آلود برجایی نشیند. گل نرم که در آب گل آلود ته نشین شود یا به دیوار و اطراف بندد. گل بسیار نرم که پس از گذشتن سیل و مانند آن برجای ماند. دردی آب که در ته ظرفی یا چیزی نشیند. (اوبهی). گلی که در آب باشد. لا. رجوع به لا شود. حماء. آژند. (مجمعالفرس). لوش. ضرغاطه. (منتهی الارب). ثاط. طثره. (منتهی الارب). جیاءه. (منتهی الارب). لجن سپید. طمله. (منتهی الارب). طآه. (منتهی الارب). زه، زه، لای هر چیز باشد. (لغت محلی شوشتر ذیل کلمه ٔ راق راق):
دادخواهی ور بخواهند از تو داد
پس به لای اندر بمالی پوستین.
ناصرخسرو.
یاد داری که گرو کردی... را به قمار
تا گرو گیرترا لای برآورد از بیر (مماله ٔ بئر).
سوزنی.
ماهی او در شمرم غوطه خورد
لای برآورد ز قعر شمر.
سوزنی.
موج تباشیر زد بر لب نیلی افق
گوهر مه زیر لای همچو صدف شد نهان.
سیف اسفرنگی (از جهانگیری).
دست تو بمکرمت سحابی است
بر لای نشانده قیروان را.
سیف اسفرنک.
این سیل پر از گل و لای است. قهوه جوش و قوری و سماور را لای گرفته است.
مأمخلب، آب لای ناک. عَجَل، لای سیاه بدبو. لجن. خلب، لای سیاه. خلیط؛ گل و لای آمیخته به کاه یا به اسپست. طرین، لای تنک. تقن، گل و لای چاه. طُفال، طَفال، لای خشک.دکله، لای تنک. تسمیل، سمل، پاک کردن حوض از گل و لای. غریل، غِرین، غرین، لای سیل آورد تر باشد یا خشک. طُمله، طَمله، طُمله؛ لای تک حوض. (منتهی الارب). || دردی شراب و امثال آن. (برهان). لرد. لِرت. گل بسیار نرم که در بن قرابه ٔ سرکه و امثال آن گرد شود:
بالش از خم کن و بستر بکن از لای شراب
بگذر از ننگ، مبرا بشو از نام و بخسب.
خاقانی.
نریخت لای می و محتسب ز دیر گذشت
رسیده بودبلائی ولی بخیر گذشت.
آصفی.
|| سیل:
امروز باید ار کرمی میکند سحاب
فردا که تشنه مرده بود لای گو مخیز.
سعدی.
کیخسرو از او پرسید که تو کجا فرود آمده ای، میلاد بفهلوی گفت به لایی فرود آمده ام یعنی برودخانه و جای سیل فرود آمده ام. (ص 84 تاریخ قم). || لا. تو. توی. تاه. تای جامه. تای کاغذ و جامه و ریسمان را گویند همچو یک لای کاغذ و یک لای ِ جامه و یک لای ریسمان و به عربی طاق گویند. (برهان). || هر چنه از دیوار که رده نیز گویند. || قوه. || نوعی از بافته ٔ ابریشمی که از چین آورند و در ملک گجرات نیز شود و آن الوان باشد و ساده نیز سازند. (جهانگیری):
اکسون زرنگار فلک را چو آستر
برابره ٔ معنبر این لای ساده بین.
سیف اسفرنگ.
پیراهنی که داشت زمانه زلای ِ شب
آن را به چنگ حادثه گرگ سحر درید.
سیف اسفرنگ.
|| خِلال. میان: از لای در نگاه کرد. کاغذی از لای کتاب بیرون آورد. || دره ٔکوه که فاصله ٔ میان دو کوه باشد. (برهان).

لای. (فعل امر، نف) امر از لاییدن، گفتن. گفتار و کلام. (غیاث). گفتن همچو هرزه لای یعنی هرزه گوی و می لاید یعنی میگوید و به معنی هرزه گوینده نیز گویند و امر به این معنی نیز هست یعنی هرزه بگوی. (برهان).
- هرزه لای، یاوه گوی. بیهوده گو. که سخنان بی معنی و بی پایه گوید:
جائی که از سخاوت طبعت سخن رود
هم بحر سفله باشد و هم ابر هرزه لای.
نجیب الدین جرفادقانی.
ز درد روبه عشقت چو شیر می نالم
اگر چه همچو سگم هرزه لای میداند.
سعدی.
رجوع به هرزه لا شود.
|| امر از ناله کردن. (برهان):
چند باشی چون تبیره هرزه لای
همچو نی در پرده رو آهسته لای.
تاج بها.

لای. (اِخ) نام محلی به هزارجریب مازندران. (مازندران و استراباد رابینو ص 124 بخش انگلیسی).

پیک و پیک. [ک ُ] (اِ صوت مرکب) آواز عطسه های پیاپی کسی که تازه سرما خورده باشد. پیک پیک.

آواز عطسه پیاپی زکام زده، پیک پیک عطسه کردن (اسم) حکایت صوت عطسه های پیاپی زکام زده پیک و پیک. یا پیک پیک عطسه کردن. عطسه های پیاپی خرد آواز کردن.

نامه بر، قاصد فرانسوی نیزه، خجک پرش (خالدار) (اسم) کسی که مامور رساندن بارها و نامه های پستی از جایی بجای دیگر است قاصد برید چارپار پیام گزار خبربر: ای پیک رسان خ خبر یار ما بگوخ احوال گل به بلبل دستانسرا بگو. (حافظ) دو مرد پیک راست کردند با جامه نیکان که از بغداد آمده اند، قمرتابع سیاره کوکب سیار ثانی که بر گرد سیار اصلی گردد. یا پیک آسمانی. فرشته: هر دمش صد نام صد پیک از خدا یاربی زد شصت لبیک از خدا. (مثنوی) یا پیک الهی. جبرئیل. یا پیک چرخ. ماه قمر. یا پیک درگاه. جبرئیل: در گوشش گفته پیک درگاه کای عامر کعبه عمرک ا. . . . (تحفه العراقین. 197) یا پیک رایگانی. ‎ ماه قمر: هر ماه به پیک رایگانی خلعت بدهی و داستانی. (تحفه العراقین 16)، سوداگر، راهگذار، باد صبا. یا پیک رب. عزرائیل: کان مسلمان را بخشم از چه سبب بنگریدی باز گو ای پیک رب خ (مثنوی) یا پیک سپید و سیاه. شب و روز: اگرنامه ای رفتنم را نوید دهند این دو پیک سیاه و سپید. . . (گرشا. لغ. ) یا پیک فلک. ماه قمر یا. یا پیک مرتب. پیک یا راتیه دایم نه موقت برید مرتب: ورم ضعیفی و بی بدیم نبودی و آنک نبود از امیر مشرق فرمان. خود بدویدی بسان پیک مرتب خدمت او را گرفته چامه بدندان. (رودکی) یا پیک هوایی. ابر سحاب. (اسم) ورق قمار که بر آن صورتی چو سر نیزه است و بهمان مناسبت آنرا بدین نام خوانند سیاه خال خال سیاه بدین نام خوانند سیاه خال ده لوی پیک.

(اسم) آواز عطسه های پیاپی کسی که تازه سرما خورده باشد پیک پیک.

لاییدن
لاینده (در ترکیب با کلمۀ دیگر): چند باشی چون تبیره «هرزه‌لای» / همچو نی در پرده رو آهسته لای (تاج‌بها: لغت‌نامه: لای)،

در ورق‌بازی، نقشی که خال‌های آن به شکل سر پهن نیزه یا گلابی است: تک‌خال پیک، بی‌بی پیک،

73